Maddi ve manevi tazminat davaları birbirine karıştırılan ancak birbirinden farklı yapıda davalardır. Maddi tazminat davasında hukuka aykırı olan bir eylemin gerçekleşmesi sonucu malvarlığında ortaya çıkan zararın giderilmesi amacı vardır. Manevi tazminat davasında ise hukuka aykırı eylem nedeniyle kişinin yaşadığı üzüntü ve stres söz konusudur. Bu duygusal yıpranmanın karşılığı olarak tazminat talep edilir.
Bu tür davalar isteğe bağlı olarak birlikte açılabileceği gibi birbirinden bağımsız şekilde de açılabilir. Dava açmak için ise asliye hukuk mahkemelerine başvurulması gerekir. Ticari olmayan tüm tazminat davaları bu mahkemede görülür. Bu süreçte talep edilen tazminat miktarı göz önünde bulundurulmaz.
Söz konusu davalar, devletin gerçekleştirdiği bir işlem sonucu açılacaksa tam yargı davası olarak tanımlanır ve bunlara vergi mahkemeleri ya da idari mahkemeler gibi idari yargı yerleri bakar.
Tazminat Davası Çeşitleri Nelerdir?
Tazminat hukukunda, tazminat şekilleri ikiye ayrılır bunlardan biri maddi tazminat diğeri ise manevi tazminattır.
Maddi tazminat, kişinin malvarlığındaki eksilmenin talep edilmesidir. Kişinin uğradığı zarar kadar mahkeme tazminat değeri belirleyecektir, daha fazlasına hükmetmeyecektir. Manevi tazminat ise kişinin uğradığı haksız fiil nedeniyle duyduğu elem ve üzüntü adına talep edilmektedir.
Tazminat davaları; sözleşme ihlali, suç işlenmesi, trafik kazası, malpraktis (doktor hatası), iş kazaları, boşanma, nişanın bozulması nedeniyle maddi ve manevi tazminat olarak birden fazla türü vardır.
Sözleşme İhlali Nedeniyle Maddi ve Manevi Tazminat Davası
Taraflar arasında imzalanan sözleşmeye aykırılık olması halinde aykırılıkta bulunan taraf aleyhine dava açılabilecektir. Tarafların imzalamış olduğu sözleşmede, taraflardan birinin yükümlülüklerini ifa etmemesi, eksik ifa etmesi veya hukuka aykırı bir şekilde feshedilmesi durumlarında sözleşmeye aykırılık oluşacak ve tazminat talep edilebilecektir. Sözleşmelere örnek olarak; kat karşılığı inşaat sözleşmesi, gayrimenkul satış vaadi sözleşmesi, alım satım sözleşmesi örnek verilebilir.
Sözleşmeye aykırılık nedeniyle manevi tazminatın ödenmesine yönelik de dava açma hakkı bulunmaktadır. Sözleşmedeki aykırılığa bağlı olarak kişi üzüntü, elem duymuş ve kişilik hakkı zedelenmiş ise manevi tazminat davası açabilecektir.
Suç İşlenmesi Nedeniyle Maddi ve Manevi Tazminat Davası
Kanunda belirtilen suçlardan birisinin işlenmesi ve mağdurun suç nedeniyle maddi ve manevi kaybının olması halinde tazminat davası açabilecektir. Kişinin uğramış olduğu zarar nedeniyle hastane, ameliyat, doktor adına ödenen tüm masrafları ve bunun yanında manevi yönden çöküntüye uğrayarak psikolojik zedelenme yaşaması halinde manevi tazminat davası açabilecektir.
Örneğin; bir kimse silahla yaralanma sonucunda hastaneye kaldırılmış ve ameliyata girmiş, günlerce hastanede yatılı tedavi görmüş olduğunda silahla yaralama eyleminde bulunan kişiye masraflarının ödenmesi adına maddi tazminat davası açabilecektir. Bunun yanında mağdur olan kişi yaşadığı bu olay nedeniyle üzüntü, elem duymuş ise manevi yönden tazminat talebinde bulunabilecektir.
Tazminat Davası Hangi Şartlar Altında Açılabilir?
Tazminat, kişinin haksız fiil nedeniyle görmüş olduğu maddi veya manevi zarar için isteyebileceği karşılıktır. Ancak tazminat sorumluluğundan bahsedilebilmesi için, borca aykırı bir davranışla sözleşmenin ihlal edilmesi, bu ihlalden kaynaklı bir zararın meydana gelmesi, ihlal fiili, uygun nedensellik bağı ve kusur gibi şartların oluşmuş olması gerekmektedir.
Kişinin uğramış olduğu haksız fiil nedeniyle zararının karşılanması talebiyle açılan dava ise tazminat davasıdır. Kişinin kişilik haklarının ihlal edilmesi ve sonucunda maddi ya da manevi olarak zarara uğraması halinde zararın para karşılığını talep edecektir.
Tazminat davası, birçok nedene dayalı olarak açılabilir:
- İş kazasından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat davası,
- Trafik kazası nedeniyle maddi ve manevi tazminat davası,
- Sözleşme ihlali nedeniyle maddi ve manevi tazminat davası,
- Suç işlenmesi nedeniyle maddi ve manevi tazminat davası,
- Hatalı doktor uygulamalarından kaynaklanan, yani tıbbi malpraktis nedeniyle tazminat davası,
- Boşanma davası ile birlikte açılan maddi ve manevi tazminat davası,
- Telif haklarının ihlali nedeniyle maddi ve manevi tazminat davası
- Yazılı veya görsel basın veya sosyal medya üzerinden kişilik haklarına saldırı nedeniyle açılan manevi tazminat davası.
Bu şartların yerine gelmesi durumunda, mağdur kişi tazminat davası açabilir. Tazminat davası açmak için, avukatlar ile görüşebilir, her türlü tazminat hakkınız için profesyonel destek alabilirsiniz.
Tazminat Davası Süresi, Zamanaşımı ve Ne Zaman Açılır?
Tazminat davasında zamanaşımı süresinin olup olmadığı önemli bir konudur. İster maddi ister manevi tazminat davası olsun, ancak belirli şartlar oluştuğu vakit açılabilir. Herhangi bir haksız eylem nedeniyle oluşan maddi ya da manevi zararın giderilmesi için açılan bu davalar, kişilerin mağduriyeti gidermesine imkân tanır.
Bu tarz açılan davalarda öncelikli olarak eylemin hukuka aykırı olması gerekir. Ayrıca bu eylem sonucunda ortaya çıkan maddi veya manevi zararın ispat edilmesi gerekir. Bu noktada alanında uzman olan hukuki danışmanlar oldukça faydalı olur ve kişinin hakkını almasına yardımcı olur.
Belli bir süre belirtilmiş ve o süre içerisinde dava açılmaz ise dava zamanaşımının dolması nedeniyle sona erecektir. İstisnalar haricinde fiil ve failin öğrenilmesinden itibaren 2 yıl, her halde 10 yıl içerisinde açılmalıdır.
Maddi ve Manevi Tazminat Davası Kime Karşı Açılır?
Tazminat davasına sebep teşkil eden konu ne olursa olsun, fiil veya işleme muhatap olan kişi maddi ve manevi tazminat davası açabilir. Örneğin, trafik veya iş kazası nedeniyle yaralanan kazazede, doktor hatası nedeniyle vücut bütünlüğü zarar gören hasta, boşanma davasında eşler maddi manevi tazminat davası açabilirler.
Tazminat nedeni, hukuka aykırı işlenen bir fiil nedeniyle bir kişinin ölümü ise, ölenin destekte bulunduğu yakınları da maddi tazminat davası açabilirler. Ölüm nedeniyle açılan maddi tazminat davalarında hükmedilen tazminata, “destekten yoksun kalma tazminatı” denilmektedir. Ölen kişinin eşi, çocukları, anne-babası veya ölenin kendisine destekte bulunduğunu ispat edebilen herkes maddi ve manevi tazminat davası açabilir. Ölenin herhangi bir desteği olmamasına rağmen ölümden üzüntü duyan birinci derece yakınlar da manevi tazminat davası açabilirler. (Borçlar Kanunu md. 56/2). Yaralanma halinde, yaralananın yakınlarının maddi tazminat isteme hakları yoktur. Ancak, yaralanma ağır bedensel zarar meydana getirmişse (örneğin, bir gözün gözün kör olması, bacak veya kolun kopması), özellikle uzuv kaybı meydana gelmişse yaralananın yakınları da manevi tazminat talep edebilir (BK md. 56/2).
Maddi ve Manevi Tazminat Davası Nasıl ve Nerede Açılır?
Maddi ve manevi tazminat davası, ölüm, yaralanma veya başkaca maddi zarara neden olan eylem veya işlemi gerçekleştiren gerçek veya tüzel kişilere karşı açılır.
Haksız fiillerde, haksız fiil kimin tarafından işlenmişse, tazminat davası da o kişiye karşı açılır. Ancak, bazen haksız fiili işleyen kişi ile birlikte tazminat sorumlulukları olan bazı kimseler de bulunabilir. Örneğin, haksız fiili işleyen kişi ile iş ilişkisi olan işveren iş nedeniyle üçüncü kişiye verilen zarardan sorumludur. Yine, trafik kazası ile üçüncü kişiye zarar veren aracın şoförü ile birlikte aracın sahibi de sorumludur. Bu duruma borçlar hukukunda tehlike sorumluluğu denilmektedir.
Motorlu aracın işletilmesi sırasında bir kimsenin ölmesi, yaralanması veya eşyanın zarara uğramasına neden olursa tazminat hukuku gereği ilgililerin tazminat sorumluluğu vardır (Karayolları Trafik Kanunu md. 85/1). Trafik kazası nedeniyle maddi ve manevi tazminat davası, aracın sürücüsü, işleteni, sahibi ile aracı sigortalayan sigorta şirketine karşı birlikte veya ayrı ayrı açılabilir.
Doktor hatası nedeniyle maddi ve manevi tazminat davası, hatayı yapan doktora, doktorun çalıştığı hastaneye veya sağlık kuruluşuna, doktor Sağlık Bakanlığı bünyesinde çalışıyorsa bakanlığa karşı, bir üniversite veya vakıf hastanesinde çalışıyorsa ilgili vakfa veya üniversiteye tazminat davası açılabilir.
Manevi Tazminat Davasında Para Ödenir Mi?
Maddi tazminat davasında, kişi zararının karşılığını talep ettiği meblağ üzerinden değil ama daha küçük bir miktar belirleyerek dava açabilir. Yargılama aşamasında kişinin maddi zararı hesaplandığında, davacı ıslahta bulunarak maddi zararını yükselterek talepte bulunabilir.
Manevi tazminat davasında ise dava dilekçesinde belirtilen miktar sonrasında yargılama aşamasında ıslah edilerek yükseltilmeyecektir. Manevi tazminat talebi dava açarken hangi miktar belirlenmiş ise bu miktar üzerinden değerlendirmede bulunulacak ve ileri aşamalarda yükseltilemeyecektir. Her halükarda davacı, açtığı manevi tazminat davasında belli bir harç yatırmakla mükelleftir.
. All Rights Reserved.