Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararının Sonuçları Nelerdir?

Ceza verilmesine yer olmadığı kararının hukuki sonuçları ve tanımı 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun ilgili maddelerinde düzenlenmiştir. Ceza yargılamasında kanunun temel amacı somut nedenlere ulaşarak yargılama sırasında delillerin tartışılması ve bir sonuca varılmasını ortaya konmaktadır. İlgili kanun kapsamında ceza verilmesine yer olmadığı kararının verilmesi için belirli şartların yerine getirilmesi gerekir.

Söz konusu karar verildikten sonra, bu kararın hukuk kapsamındaki mahiyeti, ceza yargılamasının sona erdirilmesi ve ceza hakiminin dosyadan çekilmesini içermektedir. Esasa ilişkin nihai bir karar olduğundan, karar hüküm niteliğindedir. Bu karar, kanunda belirtilen unsurlar bir araya geldiğinde verilecektir.

Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı Nedir?

Ceza yargılamasının temel amacı maddi gerçeklere ulaşmaktır. Maddi gerçeklere nasıl ulaşıldığı ise dava esnasında delillerin ortaya konması, tartışılması ve sonucunda verilen kararla ortaya konmaktadır. Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 223. Maddesinde düzenlenen ceza verilmesine yer olmadığı kararı belirli hallerin varlığına tabi tutulmuştur.

Anahtar Sözcükler: Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı, Kusurluluk, Yaş Küçüklüğü, Akıl Hastalığı, Sağır ve Dilsizlik, Etkin Pişmanlık, Karşılıklı Hakaret.

Bunlar şu şekildedir:

• Yaş küçüklüğü,
• Akıl hastalığı
• Sağır ve dilsizlik gibi geçici nedenlerin bulunması (Ceza Muhakemesi Kanunu 223/3)

Kusur yeteneğini etkileyen yaş küçüklüğü TCK da üç halde sayılmıştır. Kişinin 0-12 yaş, 12-15 yaş, 15-18 yaş arasında olmasına göre alacağı ceza miktarı da değişebilecektir. Yaşın hesabında hüküm zamanı değil, fiilin işlendiği zaman dikkata alınacaktır. 12-15 yaş aralığında olup, işlediği fiilin hüküm ve sonuçlarını anlayamayacak, algılama yeteneği düşük çocuklar hakkında hakim ceza verilmesine yer olmadığı kararı verecektir.

Aynı şekilde akıl hastalığında da hastalığın kişinin gerçekleştirdiği fiililerin sonuçlarını anlayabilme yeteneğini etkiliyorsa yine ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilebilecektir.

15-18 yaş arasındaki sağır ve dilsizler 12-15 yaş arasındaki çocukların uygulandığı hükümlere tabi tutulacak ve bu çocuklar hakkında da ceza verilmesine yer olmadığına dair karar verilebilecektir.

• Emrin yerine getirilmesi gibi bağlayıcı halin varlığı (Ceza Muhakemesi Kanunu 223/3)
• Suçun zorunluluk halinde, tehdit veya cebirle işlenmesi halinde (Ceza Muhakemesi Kanunu 223/3)
• Meşru müdafaanın sınırlarının aşılması (Ceza Muhakemesi Kanunu 223/3)
• Kusurluluğu ortadan kaldıran hata hallerinin varlığı (Ceza Muhakemesi Kanunu 223/3)
• Etkin pişmanlık (Ceza Muhakemesi Kanunu 223/4)
• Şahsi cezasızlık sebeplerinin varlığı (Ceza Muhakemesi Kanunu 223/4)
• Karşılıklı hakaret (Ceza Muhakemesi Kanunu 223/4)
• İşlenen fiilin haksızlık içeriğinin azlığı (Ceza Muhakemesi Kanunu 223/4)

Mahkeme tarafından ceza verilmesine yer olmadığı kararı veriliyorsa eğer, mutlaka 223. Maddenin hangi halinden dolayı bu kararın verildiği gerekçeli olarak yazılmalıdır. Zira kusurun olmadığı durumlarda bu karar sicile işlemeyecektir.

Hüküm evresi bir ceza yargılamasının en önemli evrelerinden birisidir. Kişilerin özgürlüğünün ellerinden alınabileceği durumlarla karşılaşılma olasılığına karşın bu durum oldukça ehemmiyetli bir şekilde Ceza Muhakemeleri Kanununda düzenlenmiştir. Hüküm çeşitleri olarak beraat, mahkumiyet, güvenlik tedbirine hükmedilmesi, davanın reddi ve düşme kararlarının yanında ceza verilmesine yer olmadığı kararının ne derece önemli olduğu ortadadır.

Ceza Muhakemesinde tüm deliller incelenip, yargılamanın bittiği anlaşıldığında hükümden önce son sanığa verilir. Duruşmanın tefhim olduğu açıklandıktan sonra mahkemenin artık maddi gerçeğe ulaşmak için yapacağı bir şey kalmadığından hüküm vermesi gerekir. Duruşmanın sona erdiği tefhim edilmeden hüküm kurulması Yargıtay tarafından bozma sebebi yapılmıştır.

Eski ceza kanunumuz döneminde verilen beraat kararının gerekçesi olarak kabul edilen ceza verilmesine yer olmadığına dair karar hukukumuza 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ile girmiştir.

Kusur Bulunmaması Nedeniyle Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı

Aşağıdaki hallerde fiil suç teşkil etse de failin kusuru olmadığı için cezaya gerek olmadığına karar verilir (CMK m.223/3):

• Reşit olmama, akıl hastalığı veya sağır ve dilsiz olma veya isnat edilen suçla ilgili geçici sebeplere sahip olma,
• Yüklenen suçun hukuka aykırı ancak bağlayıcı bir emrin yerine getirilmesi veya zaruret hâlinde veya cebir veya tehdidin etkisi altında işlenmesi,
• Heyecan, korku ve aceleyle meşru müdafaada sınırı geçmek,

durumlarında failin kusurlu olmadığı gerekçesiyle cezaya yer olmadığına karar verilir.

Cezasızlık Halleri Sebebiyle Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı

İşlenen fiilin suç olma özelliğini devam ettirmesine rağmen, cezasızlık halleri nedenleriyle faile ceza verilmeyebilir. Cezasızlık nedenleri; suçun işlenmesinden sonra ortaya çıkan cezayı kaldıran şahsi sebepler olabileceği gibi (Örneğin, etkin pişmanlık) suçun işlenmesi sırasında objektif olarak mevcut olan şahsi cezasızlık sebepleri de (Örneğin, fail ile mağdur arasında akrabalık ilişkisi) olabilir.

Cezasızlık halleri sebebiyle ceza verilmesine yer olmadığı kararı aşağıdaki hallerde verilir (CMK m.223/4):

• Etkin pişmanlık,
• Şahsî cezasızlık sebebinin varlığı,
• Karşılıklı hakaret,
• İşlenen fiilin haksızlık içeriğinin azlığı,

dolayısıyla, faile ceza verilmemesi hallerinde, ceza verilmesine yer olmadığı kararı verilir.

Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı Sicile İşler mi?

Bu karar adli sicile işler mi sorusu birçok kişi tarafından merak edilmektedir. Bu konuda ilgili kanunlar ve uygulamalar incelendiğinde ise mahkeme tarafından söz konusu kararın verilmesinin ardından, ceza verilmesine yer olmadığı kararının kanun ilgili maddesine yer alan hangi halinden dolayı verildiğinin gerekçeli olarak yazılması gerekir. Buna göre kusurun olmaması durumunda karar sicile işlemeyecektir.

Burada temelde dikkate alınması gereken unsurun 223’üncü maddenin hangi haline bakılarak kararın verildiği olacaktır. Bu durumda kusur olmaması durumunda sicile işlenmesine de gerek olmayacak yorumu yapılabilir. CMK kapsamında duruşmanın sona erdiğinin açıklanmasının ardından hüküm verileceğine dair bir tanımlama yer alır. Buna göre; beraat, ceza verilmesine yer olmadığı kararı, mahkumiyet, güvenlik tedbirine hükmedilmesi, davanın reddi ve düşmesi kararı hüküm olarak verilir. Bu tanımlamalara göre her biri kendi içinde farklı koşullara ve etkilere sahip olacaktır.

Ceza Verilmesine Yer Olmadığı Kararı Memuriyete Engel midir?

İlgili kanun metni ve maddeleri incelendiğinde söz konusu kararın verilmesinin ardından bu kararın sicile işlenmemesi nedeniyle sabıka kaydında herhangi bir şekilde bu karar görülmeyecektir. Bu sayede kararın memuriyete engel olmayacağı yorumu yapılabilir.